Fawele, największe wyzwanie dla Franciszka. Jak papież walczył o katolicką Amerykę Łacińską

Franciszek służył tu 16 lat, najpierw jako arcybiskup pomocniczy Buenos Aires, a potem zwierzchnik Kościoła katolickiego w Argentynie. Stąd też pojechał w 2013 roku na konklawe, które uczyniło go następcą Świętego Piotra. A jednak kiedy dwa lata temu odwiedziłem katedrę w centrum gigantycznej, argentyńskiej stolicy, poza niewielkim zdjęciem przy wejściu do świątyni nie znalazłem pamiątek po Ojcu Świętym. Inaczej niż w Polsce, gdzie każda świątynia jest pełna wizerunków Jana Pawła II, w Buenos Aires jakby się czuło, że pierwszy latynoski papież w historii wolał pozostać na dalszym planie. Być może dlatego, że jak nikt wiedział, że to nie jest moment tryumfu katolicyzmu, tylko morderczej walki o przetrwanie. 

Gdy na początku kwietnia Franciszek tak bardzo zapadł na zdrowiu, że lekarze nie byli pewni, jak długo jeszcze będzie żył, ludzie zbierali się na ulicach Villa 31, Villa 21-24 i setek innych fawel Buenos Aires, które tyle razy odwiedzał Jorge Mario Bergoglio. Być może to jest dziś najbardziej wymierny sukces jego posługi. Ale czy trwały?

Katolicy stanowią już mniejszość w Brazylii

Watykan podaje, że aż 48 procent spośród około 1,4 miliardów katolików na świecie żyje w Ameryce Łacińskiej. Ich liczba kurczy się jednak w dramatycznym tempie. – W niektórych krajach, jak Brazylia czy Chile to jest po prostu zjazd wertykalny – mówił w wydawanym na Florydzie „Diario Las Americas” profesor Rodrigo Guerra Lopez, meksykański teolog i członek papieskiej rady ds. wiary. 

Czytaj więcej

Plus Minus

Nie hodujmy polskiego Peróna

Mieszanka populizmu, nacjonalizmu, korupcji i protekcjonizmu doprowadziła do ruiny Argentynę, nie...

Z tego wyzwania zdawał sobie już sprawę Jan Paweł II. Za cel pierwszej pielgrzymki wybrał Meksyk, a gdy w 1980 roku odwiedzał Brazylię, rzecz wyjątkowa, podarował katedrze w stolicy kraju wierną kopię Piety Michała Anioła. Ale mimo starań o wydźwignięcie latynoskiego katolicyzmu, sukcesu nie odniósł. Dziś wierni Rzymowi stanowią w Brazylii już tylko 48 proc. ludności kraju. Średnio w całej Ameryce Łacińskiej to niewiele więcej (54 proc.), choć w Argentynie 63 proc. społeczeństwa wciąż jest wierna Watykanowi, a w Meksyku nawet 68 proc. W latach 70. do katolicyzmu przyznawało się jednak blisko 90 proc. ogółu Latynosów.

Ale inaczej niż w Europie Zachodniej wyzwaniem dla Stolicy Apostolskiej nie jest tu powszechna laicyzacja. Wiara pozostaje żarliwa. Ale sprzyja to teraz przede wszystkim niezwykłemu rozwoju Kościołów ewangelikalnych. W Brazylii sama liczba zielonoświątkowców w ciągu pół wieku skoczyła z 7 do niemal 50 mln wiernych, czyli teraz to prawie jedna czwarta narodu. W Gwatemali ich liczba w tym czasie wzrosła dziesięciokrotnie. 

Czytaj więcej

Plus Minus

Papież Franciszek: Wielu ludzi widziało we mnie konserwatystę

Tradycja, jeżeli chce zasługiwać na to miano, musi się rozwijać. Pięknie ujął to muzyk Gustav Mah...

Jadąc taksówką z lotniska do centrum Buenos Aires z jego spektakularnymi budowlami z przełomu XIX i XX wieku, mija się Villas (od Villa de Miseria) 21-24. Zbudowane własnym przemysłem konstrukcje, które trudno nazwać domami, sięgają pięciu czy nawet siedmiu pięter. Wykorzystywany jest tu każdy metr powierzchni. Ale nie ma bieżącej wody czy ogrzewania. Nikt nie słyszał o służbie zdrowia, edukacja zatrzymuje się na kilku klasach. Handel narkotykami jest powszechny, a poziom zabójstw gwałtownie rośnie. 

Kościoły ewangelikalne odniosły tu sukces przede wszystkim dlatego, że działały wśród biednych. Nie były identyfikowane z establishmentem, który doprowadził do równie niesprawiedliwego podziału dochodów. 

Franciszek starał się mówić językiem zrozumiałym nawet dla półanalfabetów

Franciszek całe życie chciał, aby i Kościół katolicki stał się sojusznikiem biednych. Już jako papież robił to na poziomie teologicznym: w centrum jego przesłania był nie tyle Kościół i jego aparat, co sam Chrystus i jego ewangeliczne przesłanie. W taki też sposób żył. Tak jak w Buenos Aires i w Rzymie mieszkał skromnie. Zadowolił się 50 metrami kwadratowymi w Domu Świętej Marty, poruszał się skromnymi autami, nosił zużyte buty.

Apelował o zrozumienia dla migrantów, bo to jest przecież doświadczenie dziesiątek milionów Meksykanów czy Wenezuelczyków. Bezpardonowo krytykował liberalny katolicyzm, bo w Ameryce Łacińskiej przekłada się on na nieprawdopodobną polaryzację dochodów: nieliczne rodziny mają wszystko, podczas gdy ogromne rzesze nie mają nic. Z podobnego powodu stawał też w obronie środowiska, które przynajmniej w realiach Nowego Świata jest niszczone, aby bogacze mogli zarobić na darach Ziemi jeszcze więcej. Stawał po stronie kobiet i ich większej roli w Kościele, bo od Meksyku po Argentynę wciąż cierpią one z powodu patriarchalnych wartości, jakie dominują w latynoskich społeczeństwach. Starał się też mówić do wiernych językiem prostym, zrozumiałym dla osób o słabym wykształceniu.